Waray Sa Maynila

Namulat ako sa dakong silangan
Kung saan tangan ng hangin halimuyak ng karagatan;
At ang sikat ng araw ay malamyos kung humaplos
Sa balat ng sinuman na sa maghapon ay hapo.
Sa kandungan ng kalangitan ng gabi ay isinasaboy
Ng pilak na buwan ang di mabilang na bituin;
At aking uyayi sa payapang pagtulog
Ay ang awit ng along nababasag sa pampang.

Ngunit di sapat sa akin ang manahan sa paraiso–
Ako ay naakit ng pawang kamunduhan,
At ako’y dagliang lumuwas tungo sa kaunlaran
Na siyang pangako ng malawak na Kamaynilaan.

Aking dinatnan ay malayo sa inaasahan–
Itinapon ko pala ang sarili ko sa kawalan.
Ngunit ako ay isinilang ng isang sinapupunan
Na naglalagablab sa apoy ng katapangang
Bunsod ng aming lahi na siyang unang dinatnan
Ng mga nangahas na sakupin ating bayan.

Sinasabi nilang ako’y may sukbit na sundang,
Ngunit di patalim ang siyang nakakapit sa akin–
Ako ang siyang kumapit sa patalim.

Maynila, Maynila, ang lansangan mo’y ugat
Kung saan dumadaloy ang iyong buhay at sigla;
Ngunit heto ako ngayon, umaaligid
Sa iyong karimlan, pakay ay nalilingid
Sa mga mata mong tila parating nasisilaw
Sa mga kumukutitap at kumikinang na ilaw
Na minsan inakala ko ay mina ng ginto,
Ngunit di lahat ng kumikislap ay may yamang itinatago.
Tulad na lamang ng kislap na aking tangan ngayon
Na sa iba’y walang dulot kundi kapahamakan,
Ngunit sa akin ito lamang ang natatanging paraan
Upang isip ko ay malingat sa paraisong kinagisnan.

Ang mga bituin na aking tinitingala sa Samar
Ay tila nawawala sa kalangitan ng Maynila.
Ayun pala ay ibinaba at ikinabit
Sa matatayog at lumulukob na mga gusali;
Ang hangin naman kung saan noon ay naaamoy
Ang alat at lamig ng busilak na Pasipiko,
At kung saan naririnig alon at huni ng ibon
Katumbas sa lungsod ay usok at alingasaw
Na di matutumbasan ng anumang salita.

Kawatan man akong itinuturing dito sa Kamaynilaan,
Ako naman itong siyang hinablot mula sa kinagisnan.
Nabulag at napasunod ng mga pangakong walang laman,
At ngayong nahubaran ng aking kahihiyan,
Ay hindi na makakayang manumbumalik sa aking tahanan.
Ang aking puso at dugong isinilang sa silangan;
Ang pagiging Waray ko ang tangi kong pinanghahawakan:
Waray modo, waray upay ug waray kinahahadlukan
Pero diri na makakauli ha iya natawhan.
[Walang modo, walang silbi at walang kinatatakutan
Pero hindi na makakauwi sa kanyang sinilangan.]

Lampas

Buong pag-aakala ko’y nahihimbing na si Dolores sa tabi ko, ngunit siya’y pumihit mula sa aking yakap at tumingin sa akin.

“Ang pag-ibig sa panahon ng digmaan ay sadyang hindi patas,” ang pabulong niyang sabi habang namumugto ang kaniyang mga mata. Palihim pala siyang nananangis sa katahimikang bumalot sa silid matapos naming magsiping.

Bahagya akong napangiti saka hinagkan ang kanyang noo.

“Akin siya at ako’y kanya, ngunit ‘di nila ‘yon alintana,” pagpapatuloy niya. “Kinuha siya mula sa akin at ipinadala sa isang malayong pulo. Wala man lamang paalam.” Tig-isang patak ng luha ang nagpatihulog mula sa kaniyang mga mata at dumulas sa kaniyang mga pisngi. “Wala man lamang paalam.”

Dalawang linggo na mula nang ika’y pumanaw sa pakikipagbakbakan. Inihatid nila sa sitio ang iyong labi kinabukasan. Labis ang pighati ng iyong pamilya, lalo na ng irog mong si Dolores. Noong gabing iyon ay mga hikbi at palahaw lamang ang madidinig mula sa inyong tahanan na dati’y umaalingawngaw sa tawanan. Bilang kaibigan ay dinamayan ko ang mga iniwan mong mahal sa buhay. Subalit lingid sa kanilang kaalaman ay mayroong mas malalim na ugat ang aking pagluluksa.

“Minahal ko siya,” wika ni Dolores habang nakahimpil sa aking bisig. “Labis ko siyang minahal.”

Hindi ko masabi na tulad niya ay minahal din kita. Hindi ko rin maisalaysay ang ligayang natamo natin sa piling ng isa’t isa.

Una tayong nagkakilala sa isang umpukan sa may plasa at doo’y nagtagpo ng makailang ulit. Ngayo’y nilalampas-lampasan ko na lamang ang lugar na iyon, dahil hindi ko ito kayang tunguhin nang wala ka. Ngunit ngayong araw ay naroon si Dolores na balot ng hapis ang kaniyang mukha. Hindi ko maatim na lampasan siya. Nang lapitan ko siya ay niyapos niya ako at sinabing tila dinudurog ang kaniyang puso. Hinagkan ko siya at inalala ka. Nawa’y malampasan namin ang iyong pagkawala.

[Inspired by ‘Wish I Could’ by Norah Jones]

Inakalang Umaga

Sanggol na isinilang sa halik ng tag-init
Ang iyong mga mata’y kay tagal nakapikit.
Kay tagal tinamasa kawalan ng pasakit
Kaya ika’y nabigla sa ‘yong unang pagpihit.

Nang una mong imulat ang iyong mga mata
Ay nasilaw ka agad sa kislap na kay ganda
Na kahit mumunti, akala mo ay sapat na
Upang maliwanagan ang gabing kay dilim pa.

Lubos mong pinanghawakan ang kislap na ito
Na tila ikaw lamang ang mayroong ganito,
Ngunit munting musmos, hindi mo pa mapagtanto
Na ang kislap na tangan mo’y sa araw hinango.

Kaya, bagong-silang, ang hakbang mo’y maiksi pa
Huwag mong iisiping lahat ay nakita na
Habang ika’y nakatingin sa buwang kay ganda,
Inakala mong araw ngunit ‘di pa umaga.